Από το 1996 και κάθε χρόνο η πρώτη εβδομάδα του Νοεμβρίου είναι αφιερωμένη στην προώθηση και εδραίωση στην Ελληνική κοινωνία του μητρικού θηλασμού.
Παρόλο που δεν πρόκειται για ένα γαστρονομικό θέμα, είναι εντούτοις ένα θέμα που αφορά την τροφή και την αγάπη και ως τέτοιο πιστεύω οτι έχει τη θέση τους σ’ αυτό το μπλογκ. Πολύ περισσότερο, επειδή αποτέλεσε ένα σημαντικό κεφάλαιο της ζωής μου και της ανατροφής της κόρης μου.
Δεν είμαι ειδική στο θηλασμό. Είμαι απλώς μαμά που θήλασε. Αν όμως κάνουμε ένα flash back στο πως ανατρεφόντουσαν τα βρέφη μια δυο γενιές πριν τη δική μου, εύκολα θα καταλάβουμε οτι τότε δεν υπήρχε ανάγκη βοήθειας από ειδικό ή επαγγελματία του θηλασμού. Δεν υπήρχαν οι μαίες όπως τις ξέρουμε σήμερα, παρά η πρακτική μαμή του χωριού ή της γειτονιάς που βοηθούσε εμπειρικά τις γυναίκες στον τοκετό. Ο κοινωνικός ιστός είχε διαφορετική δομή. Όταν μια γυναίκα γεννούσε, φυσικά στο σπίτι της, μαζευόντουσαν οι γυναίκες της οικογένειας και της γειτονιάς και βοηθούσαν τη μαμή στη γέννα. Η μάνα της, η πεθερά της, η αδελφή της, η γειτόνισσα, η φίλη της, ήταν γύρω της και της έδιναν το ρυθμό στο δύσκολο προτζεκτ «γέννα». Μόλις το μωρό γεννιόταν, το ακουμπούσαν στην κοιλιά της κι αυτό έκανε αυτό που σήμερα μας είναι γνωστό στην αγγλική γλώσσα ως breast crawl. Μπουσουλούσε δηλαδή ενστικτωδώς μέχρι να βρει τη θηλή και ξεκινούσε μόνο του να θηλάζει. Οι πρώτες σαράντα μέρες της ζωής του, ήταν ένας αγώνας για την εδραίωση του θηλασμού. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η λεχωίδα δεν «έπρεπε» να βγαίνει από το σπίτι, θεωρείτο γρουσουζιά να εμφανιστεί σε μαγαζί για να ψωνίσει και λοιπά γραφικά. Γιατί σε μια κοινωνία που δεν είχε σεβασμό για την γυναίκα, έπρεπε η δυσειδαιμονία να προστατέψει το μωρό και το δικαίωμά του στο θηλασμό.
Τα πράγματα άλλαξαν την δεκαετία του πενήντα, όταν ο ανεπτυγμένος κόσμος υιοθέτησε μαζικά τη φόρμουλα βρεφικού γάλακτος σαν ενδεδειγμένη διατροφή για τα ανθρώπινα βρέφη. Τι μεσολάβησε? Περίπου 100 χρόνια έρευνας για τη δημιουργία του συγκεκριμένου προιόντος από τα οποία τα τελευταία 50 εστίασαν και στο ενδελεχές marketing για την προώθησή του με κάθε τρόπο. Ξαφνικά, από κει που μόνο το 2-3% των γυναικών έχουν ιατρικό λόγο να μην θηλάσουν, ή δεν παράγουν γάλα, το ποσοστό αυτό ανέβηκε στο 90%. Ξαφνικά, οι γυναίκες που θήλαζαν άκουγαν από τους γιατρούς τους το παροιμιώδες : «Μα τι είσαι, αγελάδα?» και σταδιακά, η σύνδεση με το φυσικό, χάθηκε. Η κυριότερη αιτία όμως για την εγκατάλειψη της πρακτικής του θηλασμού, ήταν η θέση της γυναίκας στην οικονομία και στην κοινωνία. Οι γυναίκες δεν θα δικαιολογούσαν πια τον τίτλο τους ως «φτηνά εργατικά χέρια» αν έπρεπε να έχουν παρατεταμένες άδειες λοχείας. Ήταν ασύμφορο για την οικονομία της αγοράς να κάθονται σπίτι τους και να θηλάζουν. Και το μάρκετινγκ το εκμεταλλεύτηκε επαρκώς. Χωρίς εργασιακά δικαιώματα και με την παντιέρα του παλαιάς κοπής φεμινισμού στο χέρι (τον οποίο ουδόλως κατηγορώ, γιατί χάρη σ’ αυτόν έχουμε κερδίσει κάποια πράγματα σήμερα), οι νέες «απελευθερωμένες» γυναίκες – φτηνά εργατικά χέρια, άρχισαν να θεωρούν αυτονόητη τη χρήση φόρμουλας βρεφικού γάλακτος ως μοναδική επιλογή για την ανατροφή των μωρών τους. Σταδιακά, η εικόνα του μωρού που θηλάζει χάθηκε. Και ως εκτούτου, σταμάτησε να θεωρείται «φυσιολογική» (μια λέξη που απεχθάνομαι γιατί έχει καταντήσει να χρησιμοποιείται σχεδόν μόνο για να χωρίσει τους ανθρώπους).
Εδώ και 25 χρόνια η Unicef, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, η WABA και η Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία, έχουν στρέψει το ενδιαφέρον τους στην διάδοση του μητρικού θηλασμού στον Δυτικό κόσμο ως μοναδικής πρακτικής για την διατροφή των βρεφών και ο λόγος είναι και πάλι οικονομικός. Στην διάρκεια των τελευταίων 50 χρόνων φάνηκε από εκτεταμένες μελέτες οτι η υιοθέτηση του μητρικού θηλασμού μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στην υγεία του πληθυσμού και άρα στις δαπάνες για την υγεία. Κοντολογίς, τα βρέφη που θηλάζουν γίνονται υγιέστεροι ενήλικές και συμφέρουν στο κράτος. Επιπλέον, οι μαμάδες που θηλάζουν μειώνουν δραστικά τις πιθανότητες να αναπτύξουν καρκίνο στα γεννητικά όργανα και το στήθος. Εμφανίζουν επίσης χαμηλότερα ποσοστά επιλόχειας κατάθλιψης και την περνάνε πιο ελαφριά. Γιούπι! Ακόμη περισσότερη οικονομία για τα απανταχού εθνικά συστήματα υγείας. Δεν θέλω να επεκταθώ στα οφέλη του μητρικού θηλασμού. Με μια αναζήτηση στο ιντερνετ μπορείτε να μάθετε τα πάντα.
Για να ξαναγυρίσω όμως στο σημείο από το οποίο ξεκίνησα, δεν είμαι ειδική για το θηλασμό. Είμαι μια μαμά που θήλασε το παιδί της για 21 μήνες. Ως τέτοια, θα μπορούσα να είμαι η μαμά, η γιαγιά, η θεία, η αδελφή, η γειτόνισσα, κάποιας από σας που θέλει να θηλάσει και χρειάζεται να συνομιλήσει με μια πεπειραμένη στο θηλασμό άλλη μαμά.
Η εμπειρία μου συνοπτικά έχει ως εξής. Ένα μήνα πριν γεννήσω συνάντησα τη μαία που θα με βοηθούσε στον τοκετό, την συγκλονιστική Γιάννα Βασιλάκη. Η αγωνίες μου αφορούσαν μόνο τον τοκετό. Ο θηλασμός δεν υπήρχε στο μυαλό μου. «Θα θηλασεις?» Με ρώτησε. «Θα προσπαθήσω.» Της απάντησα. Δεν ήξερα τίποτε τότε για όλα αυτά. Η Γιάννα ήταν μαζί μου στην καισαρική με την οποία μου φάγανε το μωρό τεχνηέντως, και μόλις γεννήθηκε το ακούμπησε γυμνό στην κοιλιά μου. Το μωρό δεν έκανε breast crawl, σοκαρισμένο από την καισαρική και κοιμισμένο από την επισκληρίδιο. Σε μισή ώρα όμως μου το έβαλε στο στηθος. Και ω του θαύματος, άρχισε να θηλάζει. Τις 3 ημέρες που έμεινα στο μαιευτήριο- ξενοδοχείο, είχα το μωρό στο δωμάτιό μου κατά την πρακτική που λέγεται rooming-in. H Γιάννα ήταν εκεί, μου έδειξε τα πάντα για τον θηλασμό, σε ποιες στάσεις να θηλάζω και σε ποιες όχι (δεν είναι όλες οι στάσεις για τις άπειρες μαμάδες και κυρίως όχι η κλασσική που ξέρουμε από το κουτί του εβαπορέ ΝΟΥΝΟΥ). Όταν την τρίτη ημέρα άρχισα να πονάω και να με διαπερνούν σουβλιές στο στήθος κάθε φορά που το μωρό θήλαζε και ήθελα να μπήξω τα νύχια μου κάπου, κατά προτίμηση στο μπράτσο του άντρα μου, η Γιάννα, αφού βεβαιώθηκε οτι κρατάω σωστά το μωρό, μου είπε το παροιμιώδες «είναι αδούλευτη η θηλή, θα στρώσει» και λίγο αργότερα πρόσθεσε «σε λίγες μέρες». Για «λίγες μέρες» πονούσα φριχτά. Αλλά όταν το μωρό θήλαζε, ένοιωθα σαν να βρισκόμουν μαζί του σε ένα σύννεφο αγάπης και τίποτε άλλο να μην υπήρχε στον κόσμο. Και ο πόνος της πρώτης στιγμής απαλυνόταν κάπως. Αυτό το σύννεφο ήταν ένα σύννεφο οξυτωκίνης. Της ορμόνης που βάζει το μωρό μέσα στη μαμά, το βγάζει από την κοιλιά της και βασιλεύει στο σώμα της και στο σώμα του μωρού κάθε φορά που θηλάζει. Της ορμόνης της αγάπης. Είναι σαν να παίρνεις «κάτι». Κάτι μαγικό που σε ανεβάζει σε μια άλλη διάσταση. Και βλέπεις από κει τη ζωή. Μ’ αυτή τη δύναμη που σου δίνει το σώμα σου και η επαφή με το μωρό σου.
Άκουσα για πρώτη φορά οτι ο θηλασμός μπορεί να συνεχιστεί μετά τους 6 μήνες, όταν η κόρη μου ήταν 3 μηνών. Πανάσχετη. Τοτε ήταν που άρχισα να διαβάζω. Τότε ήταν που έκατσα να μάθω γιατί θηλάζουμε. Και κατάλαβα την φράση : Γιατί είμαστε θηλαστικά. Στους 6 μήνες έβαλα στόχο τα 2 χρόνια. Είναι το διάστημα που προτείνουν ο WHO και η UNICEF. Στους 18 μήνες, έκοψα τους νυχτερινούς θηλασμούς για να μπορέσω να ανταποκριθώ στη δουλειά μου. Στους 21 μήνες βελούδινα, και αγαπημένα, σταματήσαμε τον θηλασμό κοινή συνεναίσει το μωρό μου κι εγώ. Χωρίς κλάμματα, χωρίς υστερίες, χωρίς πισωγυρίσματα. Οι 21 μήνες που θήλασα ήταν οι ωραιότεροι 21 μήνες της ζωής μου. Και επιπλέον αποδείχτηκαν εντελώς απαραίτητοι στο να χωνέψω τη γέννα και την μητρότητα. Το μωρό είναι ανεξάρτητο και εξερευνητικό, παρά το παρατεταμένο μας κολλητιλίκι. Ίσως, λέω εγώ, και εξαιτίας του. Ελπίζω και υγιέστερο και εξυπνότερο. Αλλά αυτά θα φανούν στο μέλλον.
Αυτά τα λίγα για να συμβάλλουμε κι εμείς ολίγον ως μπλογκ στην διάδωση του θηλασμού και στην ανάκτηση αυτής της αρχαίας τέχνης. Κι αν κάποια νέα μαμά, θέλει κάτι να ρωτήσει, εδώ είμαστε. Με χαρά.